De Heroides van Ovidius

Theatergroep Moira speelt Heroides: in vier brieven komen vrouwen aan het woord die vroeg of laat voor dezelfde keuze gesteld zijn: ga je mee of niet? Ariadne vertrok met Theseus uit haar vaderland om nooit meer terug te kunnen keren, maar werd op een eiland achtergelaten. Medea besloot mee te gaan met Jason, maar kreeg daar spijt van toen ze door hem bedrogen werd en nam wraak. Dido werd de keuze ontnomen: Aeneas besloot zonder haar te vertrekken. En Helena? Wat moet Helena doen nu Paris haar heeft gevraagd met hem mee te gaan naar Troje? Geschiedenis en toekomst, het bekende en het onbekende, blijven of weggaan, eenzaamheid, hoop, verlangen, liefde en oorlog: dit toneelstuk legt de universele thema’s van de heldinnenbrieven van Ovidius bloot om het publiek van nu opnieuw te raken.

De Heroides (heldinnen) of Epistulae Heroidum (brieven van heldinnen) is een collectie van vijftien gedichten in briefvorm van de hand van de Romeinse dichter Ovidius (43 voor – 17 na Christus). De auteur laat vrouwen aan het woord uit de Griekse en Romeinse mythologie, die een brief schrijven aan hun heroïsche geliefden die hen slecht behandeld, verwaarloosd of verlaten hebben. Naast deze vijftien brieven bestaan er nog drie briefuitwisselingen tussen geliefden, die ook wel de ‘dubbele heldinnenbrieven’ worden genoemd. Of deze laatste brieven door Ovidius, of door een navolger geschreven zijn, is onduidelijk. Met dit originele werk creëert Ovidius volgens zichzelf een geheel nieuw genre (Ars Amatoria 3.345-6). Na een vertaling naar het Frans door Octavien de Saint-Gelais in de 15e eeuw, kwamen de Heroides weer onder de aandacht en beïnvloeden de brieven de literatuur en onze kijk op de mythologie tot op de dag van vandaag. Nieuwsgierig naar deze invloed? Olga van Marion is in 2005 gepromoveerd op het onderwerp heldinnenbrieven: Ovidius’ Heroides in Nederland. Hierin bespreekt ze onder meer Hooft, Barlaeus en Vondel. Ovidius had gelijk: de heldinnenbrief is een literair genre geworden.

Overzicht van de heldinnenbrieven

    1. Penelope schrijft naar haar beroemde echtgenoot, Odysseus, een held van de Trojaanse oorlog, tegen het einde van zijn langdurige afwezigheid (het onderwerp van de Odyssee van Homerus).
    2. Phyllis, de dochter van Lycurgus, schrijft naar haar geliefde Demophoon, de zoon van Theseus, nadat hij zijn belofte terug te keren naar zijn vaderland niet heeft ingelost.
    3. Briseis, de dochter van Briseus, schrijft naar Achilles, de centrale held van de Trojaanse oorlog en het hoofdpersonage in de Ilias van Homerus, en spoort hem aan haar aan te nemen van Agamemnon en terug te keren in de strijd met de Trojanen.
    4. Phaedra, vrouw van Theseus, schrijft naar haar stiefzoon, Hippolytus, en bekent haar onwettige liefde voor hem.
    5. De nimf Oenone, in de Hellenistische traditie Paris’ eerste vrouw, schrijft naar Paris, zoon van Priamus, nadat hij haar verlaten heeft om zijn beroemde reis naar Sparta te maken, om vervolgens terug te keren met de geschaakte Helena als nieuwe echtgenote.
    6. Hypsipyle, koningin van Lemnos, schrijft naar Jason, nadat hij haar verlaten heeft voor Medea.
    7. Dido schrijft naar Aeneas na zijn vertrek naar Italië.
    8. Hermione, dochter van Menelaus, schrijft naar Orestes, zoon van Agamemnon en Clytaemnestra, en smeekt hem haar te behoeden voor een huwelijk met de zoon van Achilles, Pyrrhus.
    9. Deianira, dochter van Oeneus, schrijft naar haar echtgenoot Hercules, nadat hij zijn wapens heeft neergelegd om bij Iole te kunnen zijn, de dochter van Eurytus.
    10. Ariadne schrijft naar Theseus nadat hij haar alleen achtergelaten heeft op het eiland Naxos op zijn terugreis naar Athene.
    11. Canace, dochter van Aeolus, schrijft naar haar broer en geliefde, Macareus, voordat ze, gedwongen door haar vader vanwege de schandelijke liefde, zelfmoord pleegt.
    12. Medea schrijft naar Jason, nadat hij haar heeft verlaten om met Creusa (ook wel Glauce genoemd) te trouwen.
    13. Laodamia, de dochter van Acastus, schrijft naar haar echtgenoot Protesilaus om hem op het hart te drukken niet teveel te riskeren in de Griekse aanval op Troje.
    14. Hypermnestra schrijft naar haar echtgenoot Lynceus en smeekt hem haar te beschermen tegen de woede van haar vader Danaus en de dreigende dood.
    15. Sappho schrijft naar haar ex-geliefde, nadat hij haar verlaten heeft.
    16. Paris schrijft naar Helena en probeert haar over te halen haar echtgenoot Menelaus te verlaten en met hem mee te gaan naar Troje.
    17. Helena antwoordt Paris en is, hoewel ze aarzelt, bereid Menelaus voor hem te verlaten.
    18. Leander schrijft naar Hero over zijn liefde voor haar.
    19. Hero beantwoordt de brief van Leander.
    20. Acontius schrijft naar Cydippe over zijn liefde voor haar en herinnert haar aan de belofte eens met hem te trouwen.
    21. Cydippe antwoordt Acontius dat ze instemt met het huwelijk.

De dikgedrukte brieven zijn de vier verhaallijnen die in het toneelstuk Heroides centraal staan.